Apepu ha narãha hái pio ha’e peteĩnte?

Agencia IP.- Apepu piko he’ise avei narãha hái? Heta tapicha oporandu kóa. He’i haguéicha ingeniero agrónomo Luis Recalde, mokõive yva’a oĩ peteĩchagua ka’avo cítrico ryepýpe. Umi oñediferencia oñeñotỹrõ guare semílla rupi ha ndaha’éiva injerto rupive. Hakatu upéicha ojeikuaa mávapa omoheñói jeyva semílla-gui ndaha’éiva injerto-gui.

«Reñotỹrõ peteĩ semílla narãha háigui, ndosemo’ãi ndéve peteĩ mba’e peteĩchagua upéichaite», he’i Recalde. «Opa osẽva iñambuéva. Oĩ osẽva he’ẽve, ambue hái, oĩ hykue porãvéva, ambue katu sa’ive».

Ñe’ẽ Guaraníme ombohéra mokõi: oje’e apepu umi yva he’ẽvéva ha hykue porãvéva, ikatúva oje’u hag̃ua avei. Ha narãha hái katu ha’e umi he’akue hatãvéva ha háiva, ojeporúva tembi’urã, térã oje’u káña ndive. Héra científico ha’e Citrus aurantium.

Ko mba’e ndaha’éi narãhápe añónte ojehu. Recalde omombe’u avei ojoguaha ojehu mandarína rehe: «Oĩ he’ẽitéva, ambue katu haivéva, ha hetaite peteĩchagua jepy’apy osẽ umi apytépe», he’i.

Kóva ojehecha oikove umi yva’ápe oñemoñepyrũva semílla rupive. Upépe umi gen oñembyaty heta mba’eichagua ha tembiporã rehegua.

Upéicha, heta tapicha oguerovia kuri narãha hái ha apepu ha’e mokõi yva iñambuéva, hakatu ha’e peteĩ yva’a añónte.